Đông Nhi chép miệng: “Khổ thân, tên gì không tên lại tên bần nên suốt kiếp không ngóc đầu lên nổi!”. Nhìn em nâng niu bông bần trắng mà nghe thương cây bần quanh năm dầm mình dọc những bờ sông nước mặn vẫn trổ ra những trái non tơ đung đưa trước gió, món trái cây của lũ con nít nhà quê như chúng tôi.

Xứ Cái Nước Biển đất khô đét, sông đục ngầu, cây cối chi cũng không tốt nổi, chỉ có đám rau muống dại mặc sức lan tràn. Thế mà không hiểu sao bần vẫn mọc xanh, bất chấp nước mặn, đất nhiễm phèn ra sao. Lũ trẻ chúng tôi mò sò huyết dưới lòng sông nghe thoang thoảng hương bần chín là sà ngay mé sông bứt trái bần dĩa, bần ổi, để nguyên bộ đồ ướt trên người chỉ rửa qua đôi tay, dầm trái ớt đỏ với muối cục, mỗi đứa mỗi trái ăn ngon lành. Bữa nào “thịnh soạn” hơn thì chuẩn bị mắm cá chốt, xé ba khía muối trộn tỏi ớt, hái bần về cứ thế mà chấm, cầm nguyên trái mà cắn thì ngon nhứt hạng. Khó quên nhất là nồi canh chua trái bần, cá rô, bông so đũa mẹ nấu hoặc đơn giản hơn chỉ cần nắm đọt lang luộc chấm nước mắm dầm trái bần chín ăn cũng rất tốn cơm. Con nít nhà quê nghèo y như cái tên “Bần” vậy mà đứa nào cũng khoẻ mạnh, dạn sương, dạn gió.

Mùa mưa hoa bần nở, nhuỵ rụng trắng mặt sông, chim dòng dọc làm tổ rất duyên dáng trong những bụi bần. Khi những lượn sóng bạc tung mình mùa gió chướng, mùa chim về tổ, dừa nước dày cơm là mùa bần chín. Bần chín có vị chua chua ngọt ngọt ăn rất ngon nhưng vẻ non mơn mởn của bần xanh lại hấp dẫn con mắt chúng tôi vô cùng. Buổi trưa nghe văng vẳng tiếng ru con tha thiết của người mẹ trẻ “Đói lòng ăn trái bần xanh/ Dù chua dù chát cũng đành vì ai...”, đang cầm trái bần trên tay mà thương bần vô kể. Nhìn xung quanh, đứa nào áo quần cũng vá hai ba lỗ, ba mẹ mặc bộ quần áo rách như chiếc lá mục tự hỏi không biết bao giờ quê mình mới hết “bần” đây!

Nhiều năm trôi qua, quê tôi đã hết bần hàn, nhà lá được thay bằng nhà xây thì cây bần vẫn ở trước sông, mùa trái chín rụng cả xuống dòng nước lững lờ trôi, lũ trẻ vẫn háo hức chờ đợi bông hoa trắng pha sắc tím tinh khôi kết trái xanh non đợi mùa gió chướng về để chín. Tôi còn nghe nói trái bần đã đi vào siêu thị, chế biến thành bột bần nấu lẩu trong các nhà hàng và trên quầy bánh mứt đã có món mứt bần. Chợt vui khi thứ trái nhà quê đã thành món đặc sản nơi thành phố…

Nguyễn Thị Việt Hà